Phỏng Vấn Nhà Thơ Luân Hoán

 

1) Hồn Quê, (HQ):  Chào Anh, trước hết, mong anh trình làng một đôi nét về Luân Hoán.

Luân Hoán, (LH):  Tôi tên Lê Ngọc Châu, sinh ngày 10 tháng 01 năm 1941 (cuối năm Canh Thìn) tại Hội An, nhưng sống tại Đà Nẵng.  Quê nội: làng Liêm Lạc, Hòa Đa, Hòa Vang, Quảng Nam.  Quê ngoại: Vĩnh Điện, Điện Bàn, Quảng Nam.  Qua cư trú tại Montréal Canada từ tháng 02 năm 1985.
Đã cùng với cô ba Lý Phước Ninh, họ Trần, sinh 2 trai, 2 gái.  Cháu nội Nina (8 tuổi), cháu ngoại Lyna (2 tháng rưởi), và sẽ có một cháu ngoại trai con của Hòa Bình và Đắc Chính vào đầu năm 2002.  Hiện tại, dành trọn thời gian thực hiện những thú chơi linh tinh, bắt chợt, không mục đích.

Luôn tiện cũng khai luôn với các anh chị, vài chi tiết cá nhân lẩm cẩm, nhưng cũng có thể cần thiết:
Bản tính lè phè. Xã giao kém. Nói ít. Lười viết thư.
Thích:
- thời gian đi đường, chiêm ngưỡng các vẽ đẹp của người, cảnh, chim, cá...
- thể thao, âm nhạc, hội họa, nhiếp ảnh, xem vũ
- sưu tập mọi thứ
- các món ăn có chất ngọt
Không thích:
- tham dự tiệc tùng, hội họp.
- ăn các loại cá
Thói quen:
khi ăn: nhanh, gọn, thường ăn tại bàn viết hoặc ghế ngồi ở phòng ngủ.
khi ngủ: nằm nghiêng hoặc nằm úp
khi đọc sách: khởi đầu đọc: một truyện, vài ba trang, hoặc vài ba bài thơ ở cuối tập sau đó có thể đọc lại từ đầu hoặc không (đối với những tác giả chưa được đọc qua)
khi viết: có thể nhìn, nghe loanh quanh, gõ thẳng lên bàn chữ, sửa hoặc thay đổi ngay từng đoạn ngắn vừa viết.

2) HQ: Để tránh cho anh trả lời lặp lại, nhiều điểm anh đã trả lời với nhiều bạn văn, Hồn Quê, sẽ dựa vào một đôi điều anh vừa nói trên, để bạn đọc cùng hiểu rõ hơn. Trước nhất về những thói quen khi làm thơ của anh?

LH: Với tôi, có hai trường hợp để tôi có cơ hội làm thơ. 
a/ Viết ngay khi bắt gặp một đề tài bắt nguồn từ một cảm xúc, một hình ảnh nào đó
b/ Viết ra những xúc cảm, suy nghĩ, đã giữ một thời gian trong trí nhớ.
đối với trường hợp a, thường viết dễ dàng và nhanh chóng, nhưng hoàn tất bài viết một cách ưng ý, đa số không bằng trường hợp b.
Thói quen tôi vẫn giữ: trang viết của tôi, thường phải sạch, ít gạch xóa.điều này hẳn nhiên dành cho thơ nhiều hơn, bởi mỗi bài thơ, số lượng chữ không nhiều. Nếu trang viết bị xóa, thay nhiều chữ, tôi thường chép sạch lại những gì ưng ý sau đó viết tiếp, điểm này thích hợp khi làm thơ thẳng ở mặt màn ảnh computer. Trong thời gian viết sạch lại như vậy, tôi vẫn nghĩ tiếp những câu thơ sẽ viết ở trong đầu, vì thế mạch thơ không đứt đoạn, hơn nữa thơ thường có xảy ra những bất ngờ, những tình cờ trong lúc viết, do đó rất thường viết được những bài thơ mình ưng ý, hơn cả dự định.
Tứ thơ thường đến với tôi trong những lúc đầu óc thật thảnh thơi, những thời điểm này thường là, những thức giấc bất ngờ không ngủ tiếp lại được, hoặc những lúc thong dong chờ đợi một cái gì đó, ví dụ như chờ một chuyến xe, chờ sẽ về tới nhà khi xe đang chạy, và nhất là khi lái xe chạy chơi khơi khơi. Tôi luôn luôn có sẵn một xấp giấy có kẻ dòng cùng một cây bút dưới gối nằm, một ngọn đèn 15 Watts, có khóa tắt, mở bắt sát dưới chân đầu giường ngủ, khi cần viết, tôi mở đèn, bỏ giấy xuống sàn nhà, nằm nghiêng trên giường thòng tay xuống viết, điều này giúp tôi đỡ phải ngồi dậy, đến bàn. Và ánh sáng cũng không đủ phá giấc ngủ của bà xã bên cạnh, có thể thói quen này, đẻ ra thói quen tôi ngủ thường nằm nghiêng hoặc nằm úp vì vậy, thuần khiết, dù khi ngủ rất ưa gác chân.

Làm thơ khi lái xe một mình, thường viết ngầm trong đầu, để khỏi quên, sau vài đoạn, thường lợi dụng đèn đỏ, chép tắt rất vội, những bản viết này sau đó tôi phải chép lại liền, để lâu chính mình đọc cũng không ra, có lẽ có vài thói quen lẩm cẩm khác nhưng xin nói qua thói quen khi viết văn xuôi. Ở những bài viết này, tôi ngồi tại 'bàn viết' một cách nghiêm chỉnh. Tôi hoàn toàn chú tâm khi viết văn xuôi. Trang chữ vẫn phải sạch, ngày nay viết trên màn ảnh computer thật là thú. Xóa, thay chữ thật tiện lợi, đã vậy, có thể giữ lại những đoạn còn lưỡng lự, cân nhắc nên thay đổi hay không, chỉ cần thay một một cái tên, save lại để đó, rồi quyết định sau. Sự sạch sẽ của trang chữ, hiện tươm tất trên mặt ảnh luôn luôn là những hấp dẫn đối với tôi. Vì ngồi nhiều trước màn ảnh, ngày nay tôi cảm thấy thú vị ngay khi đọc truyện, thơ, tin tức trên màn ảnh hơn hon những ấn bản.

3) HQ : Tiện nói về việc sáng tác, xin lặp lại một câu hỏi, có lẽ không nên thiếu : Anh khởi viết năm nào? đã có bao nhiêu tác phẩm được phổ biến? Và những gì sẽ in?

LH : Thời gian khởi viết có lẽ không quan trọng, tập thơ tôi được nhà xuất bản Văn Học ở Sàigòn in đầu tiên năm 1964, Đó là tập Về Trời. 16 tập theo chân Về Trời sau đó, Và tôi sẽ cho in ít ra vài tập nữa. Nhưng trong gian đoạn này, tôi đang thực hiện lại những tập đã xuất bản, vì những tập này còn lưu lạc rất ít trong đọc giả. Tôi muốn hiện diện đầy đủ những đứa con tinh thần của tôi một cách nghiêm chỉnh, ít ra là trong tủ sách gia đình của tôi. Ít tuần nữa sẽ có Trôi Sông và Rượu Hồng Đã Rót gởi đến các bạn.  Sang năm sẽ tiếp tục những Thơ Tình, Lục Bát Ca, vân vân... 

Mời đọc:

• tập thơ : Về Trời

• tập thơ : Trôi Sông

• tập thơ : Rượu Hồng Đãø Rót

 

4) HQ: Anh thích tập thơ nào nhất trong các thi phẩm của anh?

LH: Với tôi, bài thơ, tập thơ nào của tôi cũng đều được tôi trân qúi như nhau. Hình thức đàng hoàng hoặc lem luốt cũng vậy thôi. Chính điều này, tôi không muốn chọn in một tuyển tập như anh bạn Họa sĩ Hồ Thành Đức đã từng nhắc nhở. Hay , dở của đều là của mình, cũng đều đã có những phút giây tuyệt vời với nó, bỏ sao đành. Thơ cũng như người yêu vậy, đi qua rồi, nhưng vẫn còn thở trong lòng đó mà ...

5) HQ: Xin nhảy qua một bộ môn khác.  Như trên, anh cho biết thích âm nhạc, vậy anh có viết nhạc không? biết nghe ca hát từ lúc nào? Anh thuộc loại hát hay hay hay hát? anh có xử dụng được loại nhạc cụ gì không? Và còn nữa... anh yêu thích những nhạc sĩ, ca khúc và ca sĩ nào nhất?

LH: Tôi đã có viết qua một hai nhạc bản cùng năm với tập Về Trời ra đời. Năm đó tôi chơi khá nhuyễn mandoline, và xử dụng được guitar qua dìu dắt của hai anh Phạm Bá Vui và Nguyễn Văn Đài. Kiểu sáng tác của tôi có tính cách thủ công, dựa theo một chút nhạc lý học từ thầy Hoàng Bích Sơn. Cảm biết mình không thành công, như từng viết kịch, tôi bỏ cuộc.
Ca khúc tôi biết nghe chính thức là bài Nụ Cười Sơn Cước của Tô Hải, tiếp theo sau đó là bài Xuân Và Tuổi Trẻ của La Hối và Thế Lữ, cả hai bài đến với tôi qua giọng hát cùng hơi huýt sáo của người yêu một chị tôi, lâu lắm rồi, thời tôi còn sống với rừng núi Tiên Phước, nơi gia đình ba mẹ tôi tản cư chọn.
Tôi thích rất nhiều ca khác thể hiện nhiều loại nội dung khác nhau, từ tiết tấu êm dịu đến hùng mạnh. Tôi cũng thích rất nhiều nhạc sĩ, ở mỗi người đều có nhiều bài, tôi chia xẻ được những xúc cảm của họ, ngay những nhạc phẩm được gọi tên là nhạc thời trang.
Ca sĩ cũng vậy, tôi nghe miền nở tất cả những giọng nam nữ ca sĩ Việt Nam với nhiều thế hệ khác nhau. Không phải là tôi ba phải, trái lại , tôi rất chọn...nhưng chịu nghe đủ mọi người và nghiệm ra mỗi ca sĩ đều có một chất giọng truyền càm riêng, xốn xang riêng.
Tôi ví dụ cụ thể, thành thật xin lỗi các đương sự bởi những lượng định chủ quan riêng. Ca sĩ Thái Thanh tuyệt vời nhưng không đứng vững với danh hiệu 'Tiếng Hát Vượt Thời Gian' đã được truy tặng, sự tiến bộ của hòa âm ngày nay một phần nào đã làm hư hao âm giọng cũ của chị được lưu giữ. Nữ hoàng chân đất Khánh Ly, giọng nồng ấm chan hòa rất khéo những suy tư tình cảm của nhạc sĩ đến giới thưởng ngoạn, nhưng cuối mỗi câu chị hình như không thu vén được hơi thở cho tròn đầy. Sự hụt hẩng này có là một cố ý ?
Giọng Quỳnh Giao sang cả nhưng hình như quá nghiêm chỉnh làm phai đi một phần nào nét bay bướm vuốt ve của âm giọng...
Ba hoa một chút vậy, chứ trình độ thưởng ngoạn âm nhạc của tôi ở cấp thấp nhất. Có lẽ nhờ vậy tôi thoải mái với nhiều giọng ca. Mà không chừng đa số đều vậy.  Những Duy Khánh, Chế Linh, Tuấn Vũ, Trường Vũ....đều có nét riêng phương phi. Những Anh Ngọc, Duy Trác, Sĩ Phú, Anh Khoa, Vũ Khanh, Tuấn Ngọc, Don Hồ, Trịnh Nam Sơn đều có những nét lộng lẫy riêng.
Ý Lan, Khánh Hà, Ngọc Lan, Thanh Thúy, Thanh Tuyền, Hoang Oanh, Lệ Thanh, Giao Linh...Và Anh Tuyết ở Việt Nam hiện nay... tôi đều nghe thích thú mỗi tuần. Nhìn chung không có giọng ca nào quấy rầy mình. Tôi còn thích cả những giọng sôi động hát cùng với da thịt nữa, những Linda Trang Đài, những lylyam chẳng hạn ....

Mời nghe:

• nhạc phổ từ thơ Luân Hoán

 

6) HQ: Còn về hội hoạ, anh cở nào ? ra sao ?

LH: Nếu so sánh sự yêu thích của tôi về những 'cái ' tôi ngưỡng mộ thì khó trả lời, bởi với tôi tầm cở không có ở đây, hoặc nếu có thì đều đề huề như nhau. Vì thích vẽ đẹp nên tôi tâm đắc với hội họa và nhiếp ảnh. Tôi cũng may mắn biết được nhiều họa sĩ. Tôi nghiệm thấy mỗi họa sĩ bạn tôi, đời của riêng họ đều đã là một họa phẩm rất tuyệt vời, Có lẽ họa sĩ là mẫu người giàu có chất nghệ sĩ hơn cả, vượt hẳn trên thi văn nhạc... Còn nữa họa sĩ là giới dễ thương nhất. Họ gần như không biết giận hờn, họ hòa đồng và đến với giới thưởng ngoạn một cách bình đẳng. Hầu hết họ đều có hai cuộc sống một cách rõ ràng: trầm tư trong sáng tạo, náo nức, vui nhộn trong cuộc sống bình thường. Tôi thích hội họa dù không dám vẽ vời gì từ những cảm biết này.
Năm anh Trịnh Cung gặp tôi ở Montréal, anh ấy bảo: Hoán mua sơn cọ về vẽ đi. Bên này có điều kiện... Ngồi trước gía vẽ một hồi rồi sẽ quen, mình biết Hoán vẽ được ...
Gần 30 năm trước, Nghiêu Đề, bảo tôi, khi thúc anh ấy hoàn tất vài mẫu bìa:...  ông tự vẽ đi, tôi biết ông vẽ được mà... ngay giữa khuya tối ông còn vẽ...bản đồ được nữa là ... 
Có lẽ tôi vẽ được thật nhưng ở vào kiếp sau. Tôi thích hội họa còn vì những người bạn tuyệt vời như Đinh Cường, Khánh Trường, Hoàng Trọng Bân, Hồ Thành Đức..., xin gởi ké lời cảm ơn các bạn ở đây.

7) HQ: Với những bạn văn khác, các anh chơi với nhau ra sao? Hiện tại anh giữ liên lạc thân thiết với những ai?

LH: Xã giao tôi thuộc hạng kém. Do đó bạn bè không nhiều.  Một số bạn chỉ liên lạc qua thư từ hoặc điện thoại, email ... Tuy vậy đã biết nhau là đã anh em. Tôi qúi trọng tất cả các bạn tôi, chân tình nữa, nên hầu như được đáp lễ tương xứng. Trong thời gian này tôi giữ liên lạc thường với Châu văn Tùng, Lê Vĩnh Thọ, Hoàng Trọng Bân, Hà Nguyên Dũng...ở Việt Nam. Đinh Cường, Thái Tú Hạp, Thành Tôn, Nguyễn Sao Mai, Song Vinh, Phan Xuân Sinh, Lâm Chương, Trần Hoài Thư..ở Hoa Kỳ, Phan Ni Tấn ở Toronto Canada Riêng tại Montréal, nơi tôi đang sống, tôi liên lạc thường với các anh Song Thao, Lưu Nguyễn, Võ Kỳ Điền, Hồ đình Nghiêm, Hoàng Xuân Sơn...Chỉ vậy thôi.Không có chị, em hoặc cháu gái văn nghệ nào.

8) HQ: Anh có dám tiết lộ thêm một cái thích của anh nữa, về xem vũ đó.

LH: Vụ này, có lẽ nên gác qua, nhưng có dịp, tôi nhất định đưa anh thăm quan những 888, soli gold vv của Montréal chúng tôi

9) HQ: Xin cảm ơn anh trước. Cuộc chuyện vãn đại khái của chúng ta chắc đã tạm đủ. Xin cảm ơn anh.

LH: Tôi cũng xin cảm on anh cùng qúi bạn điều hành Hồn Quê. Cho gởi lời cảm ơn những bạn đọc

Mời vào thăm:

• Trên Vuông Chiếu Luân Hoán 

 

Thực hiện: Song Vinh
Nguyệt San Hồn Quê